W 1954 r w świdnickich zakładach Mielca rozpoczęto przygotowania w porozumieniu z ZSRR do licencyjnej produkcji śmigłowców Mi-1, w oznaczeniu polskim SM-1. Pierwsze cztery egzemplarze SM-1 zmontowano z części, które przyszły ze Związku Radzieckiego w 1956 roku. Była to wersja SM-1/300 (liczba 300 oznaczała resurs łopat wirnika nośnego) - odpowiednik radzieckiego Mi-1T. Produkcja seryjna śmigłowca SM-1 ruszyła w 1957 roku, a z czasem stopniowo ulepszano jego konstrukcję oraz technologię. Na początku produkcji konstruktorzy zaplanowali wprowadzić wersję łącznikową z dwoma miejscami dla pasażerów. W kolejnym czasie powstawały takie odmiany, jak sanitarna w oznaczeniu SM-1S, rolnicza SM-1Z, dźwigowa SM-1D. W 1959 roku została oblatana wersja SM-1/600 o wydłużonym do 600 godzin okresie międzyremontowym. W roku 1960 zostaje wprowadzona i ulepszona produkcja odmiany SM-1W, w której zostają zastosowane kompensatory w układzie sterowania, które zmniejszały siły na sterownicach, ułatwiając pilotowanie śmigłowcem.

Kolejnymi ulepszeniami wprowadzonymi w tych maszynach jest zastosowanie nowego układu sterowania ze wzmacniaczami hydraulicznymi, tzw. ”busterami”. Tak ulepszoną nazwę oznaczono jako SM-1Wb. Oblotu jego dokonano w 1963 roku. Śmigłowiec ten otrzymał całkowicie metalowy wirnik nośny. Resurs tej odmiany wynosił już 800 godzin. Produkcję śmigłowca SM-1 kontynuowano do 1965 roku, gdy przez te 9 lat zbudowano prawie 1600 sztuk, stawiając nasz kraj w gronie światowych potentatów tej branży przemysłu lotniczego. Śmigłowce SM-1 w polskim lotnictwie wojskowym początkowo były wykorzystane do lotów łącznikowych i patrolowych. W pierwszej połowie lat 70-tych śmigłowce te służyły jeszcze do szkolenia pilotów. Rok 1957 przynosi nową myśl techniczną. Był nią zamysł zbudowania większej odmiany śmigłowca SM-1. Projekt pięciomiejscowego śmigłowca zrodził się w latach 1957-59, w którym to licznie sprawdzono, a później wykorzystano elementy SM-1. Nowy projekt otrzymał oznaczenie SM-2, który został oblatany w 1959 roku, a pierwszy seryjny egzemplarz poderwał się w powietrze w lutym 1961 roku. Łącznie zbudowano 86 sztuk i niemal wszystkie trafiły do wojska. Śmigłowce SM-2 były produkowane w wersjach: łącznikowej, sanitarnej, szkolnej i dźwigowej. Dźwigowa wersja ratownicza miała zabudowany podnośnik z prawej strony drzwi z napędem hydraulicznym o udźwigu 120kg.

Tę właśnie wersję zamówiło Lotnictwo Marynarki Wojennej. Warto tu zaznaczyć, że pierwsze śmigłowce SM-1 pojawiły się w Lotnictwie MW na początku 1960 roku wraz z powołaniem do życia 18 elm w Gdyni - Babich Dołach. Weszły w skład III klucza pełniącego zadania ratownicze. Na początku eskadra miała na stanie śmigłowiec szkolny USM-1 i sanitarny SM-1S. Na stanie 18 elm znajdował się śmigłowiec o numerze fabrycznym 1102 - była to wersja szkolna USM-1. Śmigłowce SM-1 zostały wycofane ze służby w lotnictwie morskim w drugiej połowie lat 60 przez bardziej przydatne do celów ratowniczych SM-2, które do 18 elm w sile 5 fabrycznie nowych sztuk zostały przyjęte w grudniu 1962 roku. Na przełomie kwietnia i maja przebazowano z Gdyni do Darłówka 4 śmigłowce SM-2, które stały się zalążkiem formowanej 28 elm MW. Śmigłowce te stały się podstawowym sprzętem ratowniczym obu eskadr, które z powodzeniem uczestniczyły w wielu akcjach nie tylko ratowniczych. Od 1968 roku śmigłowce SM-2 były już sukcesywnie zastępowane przez nowocześniejszy śmigłowiec turbinowy Mi-2. Ostatni śmigłowiec SM-2, który był na stanie 18 elm, został wycofany w kwietniu 1972 roku.

Krótki opis techniczny: jednowirnikowy 4-osobowy śmigłowiec wielozadaniowy
Napęd: 7-cylindrowy, tłokowy silnik gwiazdowy lit-3 o mocy startowej 423 kW
Masy: własna 1798 kg, startowa 2416 kg
Osiągi: prędkość maksymalna 185 km/h, pułap 3000 m, zasięg 620 km
Długość kadłuba: 12,09 m
Wysokość: 3,3 m

tekst Krzysztof Kirschenstein

zdjęcia archiwum autora