Wyszukiwarka

Aviateam.pl na Facebook

Jakowlew Jak-11

Kategoria: Powojenne polskie niebo Utworzony: 2011-02-21 Autor: Kirschenstein Krzysztof

Samolot został skonstruowany z myślą o szkoleniu uczniów, jak też  pilotów. Był to radziecki samolot szkolno - treningowy powstały w biurze konstrukcyjnym Aleksandra Jakowlewa. Maszyna stanowiła seryjną wersję prototypu samolotu Jak-3UTI. Jak-11 (ros.Як-11) miał zastąpić dwuosobowe Jaki-9W. Był samolotem prostym w konstrukcji i, co ważne, tanim w eksploatacji. Samolot ten na dobrą sprawę niewiele odbiegał od oryginalnych osiągów myśliwców. Układ i kształt tego samolotu był kontynuacją projektów rodziny Jakowlewa. Kadłub przypominał znany już nam w Polsce samolot Jak-9W, a skrzydło zostało zapożyczone z Jaka-3. Różnicę zasadniczą stanowił silnik gwiazdowy ASz-21 o mocy 700 KM. Samolot ten miał solidne podwozie, które pozwalało mu na operowanie z lotnisk o nawierzchni trawiastej. Samolot był wyposażony w urządzenie radionawigacyjne, które dawało możliwość wykonywania zadań w warunkach ograniczonej widoczności.

Jak-11 był wyposażony w uzbrojenie strzeleckie i bombowe, co pozwalało wykorzystać go do nauki z zakresu strzelania w powietrzu czy też bombardowania. Samolot miał też na swoim wyposażeniu zamontowany w kadłubie aparat fotograficzny AFA. Dzięki temu możliwe było szkolenie z zakresu rozpoznania strategicznego. Jaka-11 zaczęto produkować seryjnie w 1947 roku. Do Polski samoloty te trafiły w latach 1949-55. Pierwszy egzemplarz trafił już w październiku 1949 i został skierowany na próby do OSL w Dęblinie. Następne samoloty poszły do 1, 2 i 3 PLM - każdy z nich otrzymał 4 sztuki. Ostatnie dostawy były pod koniec 1955 roku. Polskie siły powietrzne ogólnie posiadały około 100 sztuk tego modelu. W połowie 1955 roku zaczęto sprowadzać C-11 ( Jak-11 ), samolot produkcji czechosłowackiej, który w szkołach lotniczych służył głównie do zaawansowanego szkolenia. Była to nauka stanowiąca pomost  pomiędzy Jakami-18 (używanymi z kolei do szkolenia podstawowego) a odrzutowymi już samolotami UT Mig-15 i SB Lim. Wykorzystywano je także do monitorowania umiejętności i wznawiania nawyków po przerwie w lotach oraz do wykonywania zadań dyspozycyjnych. Co charakterystyczne, maszyny te były też gotowe do zwalczania balonów rozpoznawczych i propagandowych, które często pojawiały się nad naszym niebem, w polskiej przestrzeni powietrznej. W styczniu 1957 roku Jak-11 posłużył do prób w locie prototypu polskiego celu latającego Gacek-2, który był opracowany w Instytucie Naukowo - Badawczym WL w Warszawie. Po raz pierwszy samolot ten został pokazany oficjalnie 26 sierpnia 1951 roku z okazji Święta Lotnictwa. Również 34 PLM w Gdyni posiadał w swoim wyposażeniu 3 sztuki Jaka-11, które były w listopadzie 1956 roku na jego wyposażeniu. Natomiast o jedną sztukę mniej miał 30 pułk lotnictwa MW. Dziś te samoloty możemy zobaczyć już jedynie jako eksponaty muzealne tylko w trzech placówkach prezentujących polskie militaria: w Krakowie,w Muzeum Wojskowym w Drzonowie k. Zielonej Góry i w  Muzeum Poznańskiej Cytadeli.

Tym bardziej wydaje się oczywistym fakt, że opisany model samolotu jest dziś bezcenny, a historia jego kariery w polskim lotnictwie wojskowym jest ważnym źródłem wiedzy dla każdego pasjonata polskiej wojskowości. Samolot Jak-11 zakończył służbę w polskim lotnictwie wojskowym w 1966 r. Od 1960 roku stopniowo wycofywano te samoloty z naszego lotnictwa. Przebieg wycofywania samolotu Jak-11 wyglądał następująco: w 1961 roku na stanie było 118 sztuk, w 1962 roku 94, w 1964 roku już tylko 32 egzemplarze, a w końcu 1966 roku Jak-11 całkowicie śmiercią naturalną zakończył swój żywot w polskim lotnictwie wojskowym. Odtąd nie było już w użytku ani jednej sztuki tej maszyny.

Ostatnie egzemplarze zakończyły eksploatacje na przełomie 1965/1966 r. niemal równolegle w następujących jednostkach:
- 4 PLM Goleniów 1 egz. nr 107409
- 40. PLM Świdwin  - 2 egz. nr  63232, 64202
- 41. PLM  Malbork  - 1 egz. nr 65212.

tekst: Krzysztof Kirschenstein ; zdjęcia z archiwum autora