Samolot został skonstruowany z myślą o szkoleniu uczniów, jak też
pilotów. Był to radziecki samolot szkolno - treningowy powstały w biurze
konstrukcyjnym Aleksandra Jakowlewa. Maszyna stanowiła seryjną wersję
prototypu samolotu Jak-3UTI. Jak-11 (ros.Як-11) miał zastąpić dwuosobowe Jaki-9W.
Był samolotem prostym w konstrukcji i, co ważne, tanim w eksploatacji.
Samolot ten na dobrą sprawę niewiele odbiegał od oryginalnych osiągów
myśliwców.
Układ i kształt tego samolotu był kontynuacją projektów rodziny
Jakowlewa. Kadłub przypominał znany już nam w Polsce samolot Jak-9W, a
skrzydło zostało zapożyczone z Jaka-3. Różnicę zasadniczą stanowił
silnik gwiazdowy ASz-21 o mocy 700 KM. Samolot ten miał solidne
podwozie, które pozwalało mu na operowanie z lotnisk o nawi

erzchni
trawiastej. Samolot był wyposażony w urządzenie radionawigacyjne, które
dawało możliwość wykonywania zadań w warunkach ograniczonej widoczności.
Jak-11 był wyposażony w uzbrojenie strzeleckie i bombowe, co
pozwalało wykorzystać go do nauki z zakresu strzelania w powietrzu czy
też bombardowania. Samolot miał też na swoim wyposażeniu zamontowany w
kadłubie aparat fotograficzny AFA. Dzięki temu możliwe było szkolenie z
zakresu rozpoznania strategicznego. Jaka-11 zaczęto produkować seryjnie w
1947 roku. Do Polski samoloty te trafiły w latach 1949-55. Pierwszy
egzemplarz trafił już w październiku 1949 i został skierowany na próby
do OSL

w Dęblinie. Następne samoloty poszły do 1, 2 i 3 PLM - każdy z
nich otrzymał 4 sztuki. Ostatnie dostawy były pod koniec 1955 roku.
Polskie siły powietrzne ogólnie posiadały około 100 sztuk tego modelu. W
połowie 1955 roku zaczęto sprowadzać C-11 ( Jak-11 ), samolot produkcji
czechosłowackiej, który w szkołach lotniczych służył głównie do
zaawansowanego szkolenia. Była to nauka stanowiąca pomost pomiędzy
Jakami-18 (używanymi z kolei do szkolenia podstawowego) a odrzutowymi
już samolotami UT Mig-15 i SB Lim. Wykorzystywano je także do
monitorowania umiejętności i wznawiania nawyków po przerwie w lotach
oraz do wykonywania zadań dyspozycyjnych. Co charakterystyczne, maszyny
te były też gotowe do zwalczania balonów rozpoznawczych i
propagandowych, które często pojawiały się nad naszym niebem, w polskiej
przestrzeni powietrznej. W styczniu 1957 roku Jak-11 posłużył do prób w
locie prototypu polskiego celu latającego Gacek-2, który był opracowany
w Instytucie Naukowo - Badawczym WL w Warszawie. Po raz pierwszy
samolot ten został pokazany oficjalnie 26 sierpnia 1951 roku z okazji
Święta Lotnictwa. Również 34 PLM w Gdyni posiadał w swoim wyposażeniu 3
sztuki Jaka-11, które były w listopadzie 1956 roku na jego wyposażeniu.
Natomiast o jedną sztukę mniej miał 30 pułk lotnictwa MW. Dziś te
samoloty możemy zobaczyć już jedynie jako eksponaty muzealne tylko w
trzech placówkach prezentujących polskie militaria: w Krakowie,w

Muzeum
Wojskowym w Drzonowie k. Zielonej Góry i w Muzeum Poznańskiej Cytadeli.
Tym bardziej wydaje się oczywistym fakt, że opisany model
samolotu jest dziś bezcenny, a historia jego kariery w polskim
lotnictwie wojskowym jest ważnym źródłem wiedzy dla każdego pasjonata
polskiej wojskowości. Samolot Jak-11 zakończył służbę w polskim
lotnictwie wojskowym w 1966 r. Od 1960 roku stopniowo wycofywano te
samoloty z naszego lotnictwa. Przebieg wycofywania samolotu Jak-11
wyglądał następująco: w 1961 roku na stanie było 118 sztuk, w 1962 roku
94, w 1964 roku już tylko 32 egzemplarze, a w końcu 1966 roku Jak-11
całkowicie śmiercią naturalną zakończył swój żywot w polskim lotnictwie
wojskowym. Odtąd nie było już w użytku ani jednej sztuki tej maszyny.
Ostatnie egzemplarze zakończyły eksploatacje na przełomie 1965/1966 r. niemal równolegle w następujących jednostkach:
- 4 PLM Goleniów 1 egz. nr 107409
- 40. PLM Świdwin - 2 egz. nr 63232, 64202
- 41. PLM Malbork - 1 egz. nr 65212.
tekst: Krzysztof Kirschenstein ; zdjęcia z archiwum autora