W 2010 r. Wojskowa Akademia Techniczna przekazała na rzecz kołobrzeskiego muzeum samolot PZL-I-22 Iryda o numerze bocznym 103. Wyprodukowany w 1995 r. w WSK PZL w Mielcu, jako jeden z ostatnich egzemplarzy był używany w WAT do prowadzenia badań technicznych. Wcześniej służył w 58 Lotniczym Pułku Szkolnym w Dęblinie (emblemat jednostki z hasłem "Per aspera ad astra" widnieje na samolocie). Samolot ma poważne ubytki w swojej konstrukcji i czeka w muzealnym magazynie w Rogowie na całkowite ukompletowanie, by można było go eksponować na wystawie głównej muzeum. Z chwilą otrzymania samolotu muzeum włożyło wiele wysiłku w jego rekonstrukcję. Nadzieje na całkowite powodzenie projektu daje zawiązana 2 lata temu współpraca z 31 Bazą Lotnictwa Taktycznego w Poznaniu. Jej efektem było objęcie opieką dwóch naszych samolotów: Lim-2 i MiG-19, które poddane zostały całkowitej konserwacji i renowacji w ramach autorskiego programu Honorowej Adopcji Zabytków. Lim-2 w nowej odsłonie wrócił do nas już w czerwcu 2011 r., natomiast prezentacja MIG-19P będzie jednym z punktów programu uroczystych obchodów święta bazy już 8 września 2012 r. Zgodnie z zawartą umową samolot ten będzie prezentowany na terenie bazy jeszcze przez 3 lata, promując jednocześnie kolekcję zabytków techniki, jaką posiadamy w Kołobrzegu.

W piątek 24 sierpnia 2012 r. odbyło się konsylium z udziałem płk Janusza Zielińskiego - dowódcy grupy obsługi oraz mechaników - pilotów z 31 Bazy Lotnictwa Taktycznego w Poznaniu. Dzięki przychylności dowódcy Sił Powietrznych RP, gen. broni pil. Lecha Majewskiego, mogliśmy po raz kolejny gościć miłośników lotnictwa ze stowarzyszenia działającego przy jednostce, którzy wykonali badanie obecnego stanu technicznego samolotu i oceniali szanse powodzenia całej operacji w kompletowaniu brakujących elementów. Będzie to niezwykle trudna operacja, gdyż egzemplarzy samolotów Iryda w Polsce zachowało się zaledwie kilka (prawie wszystkie w kolekcjach muzealnych), jednocześnie nie jest znana ilość i stan zachowanych części Irydy w wojskowych magazynach. Ogromnym wyzwaniem jest także ewentualna rekonstrukcja samolotu ze względu na brak zachowanej dokumentacji technicznej oraz zlikwidowane w 2008 r. przez Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych w Mielcu oprzyrządowanie produkcyjne Irydy.

Polski, dwumiejscowy, dwusilnikowy, odrzutowy górnopłat szkolno-bojowy Iryda został zaprojektowany w 1976 r. w Instytucie Lotnictwa jako następca słynnej TS-11 Iskry. Funkcję głównego konstruktora pełnił inż. Ryszard Orłowski. W 1980 ostatecznie zatwierdzono projekt, a w dwa lata później w Mielcu rozpoczęto budowę prototypów. Pierwszy lot płatowca z silnikami PZL-5 odbył się 3 marca 1985 r. Posiadał uzbrojenie w postaci jednego dwulufowego działka GSz-23Ł kal. 23 mm (200 szt. amunicji), 4 podskrzydłowych zaczepów umożliwiających podwieszanie bomb, pocisków rakietowych, zbiorników paliwa oraz innego wyposażenia. Prędkość maksymalna to 834 km/h; samolot osiągał pułap 11000 m i zasięg 1820 km. Był produkowany w Polskich Zakładach Lotniczych w Mielcu w latach 1982-2002.

W zbiorach muzealnych zachowało się kilka egzemplarzy Irydy: nr 204, SP-PWG, trafił do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, nr 302 do Muzeum Broni i Militariów w Świdnicy, nr 305 do Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, nr 306 do Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Chełmie, a podzespoły związane z systemem uzbrojenia w 2 Bazie Materiałowo-Technicznej pod Kutnem i w WSOSP w Dęblinie. Jedyny sprawny samolot (nr 301) przekazano do Instytutu Technicznego Wojsk Lotniczych, a wraz z nim zakupioną do modernizacji samolotów awionikę francuskiego Sextant Avionique. W PZL w Mielcu pozostał, w charakterze pomnika, egzemplarz M-93 Iryda SP-PWE.

Malwina Markiewicz
Specjalista ds. marketingu

Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu
rejestrowane ( nr PRM/8/98)
78-100 Kołobrzeg
ul. Armii Krajowej 13

tel.: 94 - 35 252 53 wew. 17
fax: 94 - 35 252 54